ข้อมูลบริการตรวจวิเคราะห์สารสำคัญในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง
บริษัท วิสไบโอ (VISBIO) จำกัด มีบริการรับตรวจสอบและวิเคราะห์สารสำคัญในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง อาทิเช่น ตรวจสารกรดโคจิก (Kojic acid), ตรวจสารอัลฟ่าอาร์บูติน (Alpha-Arbutin), ตรวจสารวิตามินบี3 หรือ ตรวจสารไนอะซินาไมด์ (Niacinamide), ตรวจสารวิตามินซี เช่น อนุพันธ์กรดแอสคอบิค (L–Ascorbic Acid) หรือ Ascorbyl tetraisopalmitate, ตรวจสารกรดไฮยาลูรอนิค หรือ ไฮยาลูรอน (Hyaluronic Acid) และ ตรวจสารอัลลานโทอิน (Allantoin) เป็นต้น ซึ่งสารหล่านี้เป็นสารที่นิยมใช้เป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง ปัจจุบันเครื่องสำอางที่วางจำหน่ายในท้องตลาดมีหลากหลายประเภท การเลือกใช้สารสำคัญ ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของเครื่องสำอางที่ทางผู้ผลิตต้องการส่งมอบให้แก่ผู้บริโภค ซึ่งหากผู้ผลิตหรือผู้ประกอบการ ต้องการสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ผู้บริโภคหรือต้องการตรวจสอบว่าสารสำคัญที่ใส่ไประหว่างกระบวนการผลิตยังคงอยู่หรือไม่ สามารถนำผลิตภัณฑ์ตรวจสอบและวิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญที่มีในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง
เครื่องสำอางหรือเวชสำอาง คืออะไร ?
เครื่องสำอาง (Cosmetics) หมายถึง ผลิตภัณฑ์สิ่งปรุง ที่ใช้บนผิวหนังหรือส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกาย โดยใช้ทา ถู นวด พ่น หรือโรย มีจุดประสงค์เพื่อทำความสะอาด หรือส่งเสริมให้เกิดความสวยงาม หรือเพื่อเปลี่ยนแปลงรูปลักษณะ ส่วนเวชสำอาง หมายถึง ผลิตภัณฑ์ที่ทำให้เกิดสุขภาพและความสวยงามของผิวพรรณที่ดีขึ้นโดย การทาภายนอก เป็นผลิตภัณฑ์ที่อยู่ระหว่างความเป็นเครื่องสําอางและยา ทำให้เกิดความสวยงามและสุขภาพผิวที่ดีขึ้น โดยการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของผิวหนัง แต่ไม่ใช่สารที่ทำหน้าที่เป็นยา โดยสามารถแสดงความสัมพันธ์ได้ดังภาพที่ 1
ความสัมพันธ์ระหว่างยา เครื่องสําอาง และเวชสำอาง
ดังนั้นในการนําสารออกฤทธิ์หรือสาระสำคัญ มาเป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์ หรือการใช้เทคโนโลยีเพื่อการนําสงในระบบผิวหนังนั้น มีการหลักการวิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญเพื่อให้ได้ผลิตภัณฑ์ที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย ดังตารางที่ 1
ตารางที่ 1 ความแตกต่างระหว่างเครื่องสำอาง เวชสำอาง และยา
ประเภทของเครื่องสำอาง
การจัดประเภทตามเกณฑ์การวิเคราะห์ความเสี่ยงและประเมินความปลอดภัยของผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางแล้วสามารถจัดแบ่งเครื่องสำอางออกเป็น 2 ประเภท ดังนี้
- เครื่องสำอางควบคุมพิเศษ
เครื่องสำอางที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดอันตรายกับผู้บริโภค เนื่องจากพิษภัยหรืออันตรายของเคมีภัณฑ์ที่เป็นส่วนประกอบ เช่น ยาสีฟันผสมฟลูออไรด์ น้ำยาย้อมผม น้ำยาดัดผม ฟอกสีผม เป็นต้น การกำกับดูแลเข้มงวดมากที่สุด โดยผู้ประกอบการหรือผู้ผลิต ต้องดำเนินการขึ้นทะเบียนตำรับ และเมื่อได้รับใบสำคัญการขึ้นทะเบียนตำรับเครื่องสำอางควบคุมพิเศษเรียบร้อยแล้วจึงจะสามารถผลิตหรือนำผลิตภัณฑ์เข้ามาจำหน่ายได้
- เครื่องสำอางควบคุม
เครื่องสำอางกลุ่มที่อาจมีผลกระทบหรือมีความเสี่ยงต่อการเกิดอันตรายบ้าง แต่น้อยกว่าเครื่องสำอางควบคุมพิเศษ การกำกับดูแลจึงไม่เข้มงวดเท่าเครื่องสำอางควบคุมพิเศษ ผู้ประกอบกิจการเพียงมาแจ้งรายละเอียดต่อหน่วยงานรัฐ ภายในเวลาไม่น้อยกว่า 15 วัน ก่อนผลิตหรือนำผลิตภัณฑ์เข้ามาจำหน่ายและต้องกำกับดูแลให้ผลิตภัณฑ์มีคุณลักษณะตามที่กฎหมายกำหนด
โดยสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ได้กำหนดให้เครื่องสำอางทุกชนิด จัดเป็นเครื่องสำอางควบคุม ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุขเรื่อง การกำหนดเครื่องสำอางควบคุม ลงวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2551
วัตถุดิบและสารเคมีที่เป็นส่วนประกอบในเครื่องสำอาง
การควบคุมผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง กำหนดให้เครื่องสำอางเป็นผลิตภัณฑ์ด้านสุขภาพที่อยู่ภายใต้ข้อบังคับของกฎหมาย ต้องแน่ใจว่าผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง มีความปลอดภัยต่อผู้บริโภค เมื่อนำไปใช้ตามสภาพปกติ และต้องไม่มีส่วนประกอบของสารห้ามใช้ (Banned Substance) หรือสารใด ๆ ที่ต้องจำกัดปริมาณการใช้ในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง (Restricted Substance) ผู้ผลิตต้องมีการควบคุม โดยองค์ประกอบของวัตถุดิบและสารเคมีสำหรับใช้ในการพัฒนาและผลิตผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง มีดังนี้
- ตัวทำละลาย (Sovent) เช่น น้ำ แอลกอฮอล์ เป็นต้น น้ำเป็นองค์ประกอบสำคัญ ทำหน้าที่เป็นสารละลาย โดยเครื่องสำอางแต่ละชนิดจะมีน้ำเป็นส่วนประกอบไม่เท่ากัน ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ เช่น ครีม จะมีส่วนที่เป็นน้ำและน้ำมันอยู่ด้วยกัน โลชั่นคือครีมที่มีน้ำมากกว่า ถ้าเป็นโทนเนอร์ก็จะมีน้ำเป็นส่วนประกอบมากที่สุด
- น้ำมันและไขมัน ครีมหรือโลชั่นทั่วไปจะมีน้ำมันหรือไขมันเป็นส่วนประกอบสำคัญ เช่น กรดไขมันหรือกลีเชอรีน ซึ่งกลีเชอรีนจะเป็นเหมือนสะพานเชื่อมระหว่างกรดไขมันทั้ง 2 ชนิด คือ กรดไขมันอิ่มตัวและกรดไขมันไม่อิ่มตัว
- สารที่ทำให้ลื่น (Emollient) และสารที่ทำให้ข้น (Consistance) น้ำกับน้ำมันเป็นสิ่งที่เข้ากันไม่ได้จึงจำเป็นต้องมีสารที่เป็นสะพานเชื่อมระหว่างน้ำกับน้ำมันให้อยู่ด้วยกันได้เรียกว่า Emulsifier ซึ่งเป็นตัวทำให้ และเป็นสารที่ทำให้ส่วนผสมอื่นๆ เข้ากันได้ ทำให้เกลี่ยง่ายหรือซึมเข้าผิวหนัง เช่น Propylene glycol, Butylene glycol เป็นต้น
- สารดูดน้ำ (Huemactant) เป็นสารที่ช่วยให้ผิวรักษาน้ำไว้ได้ ทำให้ผิวหนังชุ่มชื้น ไม่แห้งกร้าน โดยดึงน้ำมาจากสิ่งแวดล้อมและชั้นใต้ผิวหนัง ช่วยคืนความชุ่มชื้นให้กับผิว เช่น Hyaluronic Acid, Collagen, Protein, Amino acid เป็นต้น
- สารกันเสีย (Preservative) และสาร Antioxidant เพื่อให้เครื่องสำอางปราศจากเชื้อจุลินทรีย์ และเชื้อโรคต่างๆ ช่วยยืดอายุการใช้งานให้นานขึ้น ส่วนสารที่ป้องกันการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชั่น หรือ Antioxidant ได้แก่ BHA (Butylated hydroxyanisole) และ BHT (Butylated hydroxytoluene) ทำหน้าที่ในการยับยั้งและป้องกันการเสื่อมสลายของผลิตภัณฑ์ เมื่อสัมผัสกับออกซิเจนในบรรยากาศ
- สี(Color) เป็นองค์ประกอบสำคัญอย่างหนึ่งในการผลิตเครื่องสำอาง สีที่ใช้ในเครื่องสำอางบางชนิดเพื่อให้เกิดความแตกต่างของผลิตภัณฑ์เท่านั้น แต่ในเครื่องสำอางบางชนิดสีเป็นองค์ประกอบที่สำคัญมาก เช่น แป้งที่มีสีเนื้อโทนต่างๆ ลิปสติก อายแชโดว์ดินสอเขียนคิ้ว หรือน้ำยาโกรกสีผมเป็นต้น
- สารสำคัญอื่นๆ เช่น สารสกัดจากพืชหรือสมุนไพร (Herb Extract), สารซักฟอก (Detergent), สารสมานผิว (Astringent), สารออกฤทธิ์ (Active Ingredient) ได้แก่ Kojic acid, Alpha-Arbutin, Niacinamide, Ascorbyl tetraisopalmitate, L–Ascorbic Acid, Hyaluronic Acid หรือ Allantoin เป็นต้น
- น้ำหอม (Perfume) น้ำหอมแบ่งออกเป็น 3 ชนิดคือ
- Natoral Perfume เป็นน้ำหอมที่ได้จากธรรมชาติ
- Natural Idiotic Perfume น้ำหอมที่มีส่วนประกอบและกลิ่นที่เหมือนกับธรรมชาติ
- Perfume Synthetic น้ำหอมกลิ่นสังเคราะห์ที่ไม่เหมือนกลิ่นน้ำหอมที่ได้จากธรรมชาติ
การตรวจสอบและวิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง
เครื่องสำอางมีหลากหลายประเภท การเลือกใช้สารสำคัญ ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของเครื่องสำอางที่ทางผู้ผลิตต้องการส่งมอบให้แก่ผู้บริโภค ซึ่งหากผู้ผลิตหรือผู้ประกอบการ ต้องการสร้างความเชื่อมั่นให้แก่ผู้บริโภคหรือต้องการตรวจสอบว่าสารสำคัญที่ใส่ไประหว่างกระบวนการผลิตยังคงอยู่หรือไม่ สามารถนำผลิตภัณฑ์ส่งวิเคราะห์ปริมาณสารสำคัญได้ โดยการทดสอบมีหลากหลายเทคนิค เช่น
- เครื่องโครมาโทกราฟีของเหลวสมรรถนะสูง (High Performance Liquid Chromatography: HPLC) เป็นเทคนิคหนึ่งของลิควิดโครมาโตกราฟีแบบคอลัมน์ซึ่งของแข็งที่บรรจุในคอลัมน์มีขนาดเล็ก สามารถแยกได้อย่างรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ เนื่องจากมีการใช้ความดันช่วยซึ่งสามารถวิเคราะห์ได้ทั้งเชิงคุณภาพ และเชิงปริมาณ
- การทดสอบปริมาณสารสำคัญด้วยเทคนิค Enzyme assay เป็นวิธีการทางห้องปฏิบัติการสำหรับวัดกิจกรรมของเอนไซม์ มีความสำคัญต่อการศึกษาจลนศาสตร์ของเอนไซม์และการยับยั้งของเอนไซม์
ทั้งนี้บริษัท วิสไบโอ จำกัด รับบริการตรวจปริมาณสารสำคัญในผลิตภัณฑ์เครื่องสำอาง ได้แก่ ตรวจสารกรดโคจิก (Kojic acid), ตรวจสารอัลฟ่าอาร์บูติน (Alpha-Arbutin), ตรวจสารวิตามินบี3 หรือ ตรวจสารไนอะซินาไมด์ (Niacinamide), ตรวจสารวิตามินซี เช่น อนุพันธ์กรดแอสคอบิค (L–Ascorbic Acid) หรือ Ascorbyl tetraisopalmitate, ตรวจสารกรดไฮยาลูรอนิค หรือ ไฮยาลูรอน (Hyaluronic Acid) และ ตรวจสารอัลลานโทอิน (Allantoin) เป็นต้น
Literature:
- ธนภร อำนวยกิจ. (2009). เวชสำอาง. Thai Pharmaceutical and Health Science Journalวารสาร ไทย เภสัชศาสตร์ และ วิทยาการ สุขภาพ, 4(1), 94-110.
- ลิขิต ลาเต๊ะ,2564, การบริบาลความงาม, คณะวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและการเกษตร มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา
- คู่มือวิชาการ เรื่องแนวทางการประกอบกิจการที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ประเภท การผลิต การบรรจุเครื่องสำอาง, 2555, สำนักอนามัยสิ่งแวดล้อม กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข